De evacuatie van de Betuwe

De Betuwnaar heeft in de verloop van tijd veel moeten doorstaan. Maar nog niet eerder dan tijdens de tweede wereldoorlog heeft men haar gebied echt moeten verlaten. Het leed was enorm maar onvermijdelijk. De oorlogsstrijd werd te hevig en/of het hoge water heeft men gedwongen te vertrekken. De evacuatie is een apart verhaal in de Betuwse geschiedenis. Men moest naar heel ergens anders omdat het daar wel veilig was, er familie woonde of omdat er niets anders mogelijk was. Sommigen waren nog nooit ze ver en/of zo lang van huis geweest. En de manier waarop en de omstandigheden waarin dit gebeurde is in de tegenwoordige tijd haast niet meer voor te stellen.

De reden van evacueren liepen uiteen. De bewoners van de Neder-Betuwe moesten aanvankelijk om militaire redenen hun huizen verlaten. De Duitsers hadden namelijk begin oktober een offensief gepland om de geallieerden uit de Betuwe te jagen. De grote aanval op Nijmegen zou ondersteund worden door een flankaanval vanuit de regio Ochten-Kesteren-Lienden. Een gedeelte van dit gebied moest als gevolg hiervan ontruimd worden en werd later tot Spergebied uitgeroepen. De Midden-Betuwe was grotendeels bevrijd, maar zat midden in het strijdgeweld. De situatie werd hier dusdanig onhoudbaar dat het door de geallieerden werd geëvacueerd.

Een andere zeer belangrijke reden voor evacuatie was de angst voor het hoge water. Maar goed ook want in de nacht van 2 op 3 december bliezen de Duitsers de Rijndijk bij Elden op. Veel mensen waren al geëvacueerd maar nu moesten de laatste ook noodgedwongen ons gebied verlaten. Allen zo’n 1000 mannen bleven achter om voor het vee en de oogst te zorgen met de bedoeling dit op den duur ook veilig te stellen. Zo ontstond het zogenaamde Manneneiland.

Neder-Betuwe

De Neder-Betuwe evacueerde tijdelijk naar de dorpen Lienden en Echteld. Daarna naar Maurik of de dorpen ten westen van het Amsterdam-Rijnkanaal. Uiteindelijk weken veel evacuees op Duits bevel uit naar Friesland of Drenthe.

Midden-Betuwe

Het na Market Garden “bevrijdde gebied” kwam onder militair gezag van de geallieerden. De bewoners werden dan ook door de geallieerden geëvacueerd richting Brabant en België.

Over-Betuwe

Het niet bevrijdde gedeelte van de Over-Betuwe werd door de Duitsers de Rijn over gestuurd richting de Liemers, Achterhoek, Veluwe en Utrecht en verder.

Bronnen: De Betuwe in Stelling en het Manneneiland