De vernielde Betuwe
De Betuwe is ruim 7 maanden frontgebied geweest. Met alle gevolgen van dien. Zij was onafgebroken geteisterd door granaatvuur van beide kanten. Ontelbare luchtaanvallen hebben diepe wonden geslagen in de Betuwse dorpen. Haalderen, Gendt, Zetten en Elst hadden het zwaar te verduren gehad. Een tweetal overstromingen hadden het gebied tot aan Kesteren zwaar beschadigd. De plunderingen van het verlaten gebied had grote schade aangebracht.
De schade aan huizen en meubilair was enorm. Negentig procent van de huisraad was vernield, verbrand, gestolen of in de zwarte handel terecht gekomen. Dit gebeurde in zowel Duits gebied als in het bevrijde gebied.
De vreugde na de bevrijding was dan ook van korte duur. Vijf jaar had men moeten uitzien naar de bevrijding, de bevrijding van de loodzware druk. Het verlangen naar de vrijheid gaf de mensen moed, moed om verder te leven , moed omdat dit moment moest aanbreken. Maar de werkelijkheid was hard, soms te hard. De Betuwnaar moest er weer tegenaan. Bij de terugkomst van de 12.000 gezinnen, ongeveer 58.000 personen, moesten alle artikelen en huisraad weer aangekocht worden. Maar ook vervoerd. Hiertoe moesten plaatselijke comités worden opgericht.
Overal de velden platgetrapt en verwoest door het water. De wegen vernield en vol granaat- en bomtrechters, de bermen vol mijnen. Akkers die niet te betreden waren door de achtergelaten granaten en mijnen. Boomgaarden vernield, fruitkassen verwoest of onherstelbaar beschadigd. Overal afgebrande huizen, verbrijzelde kerken, stuk geschoten torens en molens, brokstukken van vliegtuigen en glijders, ruines van gehuchten, uitgebrande tanks en vernielde stukken geschut en de stank van bedorven vis door het drooggevallen land, her en der kadavers van paarden, koeien en varkens. De functionarissen van de Wederopbouw konden beginnen. De laatste slag kon worden gemaakt, het herstel van de Betuwe.
Bronnen: teksten Oorlogsgedenkboek van de Betuwe, fotos archief B.O.I.C.
Een filmpje met een indruk van de schade: klik hier.
De Betuwe (statistiek van vernieling)
A: totaal verwoest of onherstelbaar beschadigd
B: zwaar beschadigd, doch herstelbaar
C: licht beschadigd
D: onbeschadigd
| Gemeente | Dorp | A | B | C | D |
| Bemmel | Angeren | 11% | 16% | 73% | – |
| Bemmel | 21% | 31% | 48% | – | |
| Doornenburg | 19% | 10% | 71% | – | |
| Haalderen | 31% | 32% | 36% | – | |
| Elst | Elden | 40% | 15% | 45% | – |
| Elst | 27% | 21% | 52% | – | |
| Lent | 21% | 15% | 27% | 37% | |
| Dodewaard | Dodewaard | 17% | 15% | 68% | – |
| Gendt | Gendt | 22% | 16% | 62% | – |
| Heteren | Heteren | 8% | 32% | 60% | – |
| Driel | 37% | 33% | 30% | – | |
| Randwijk | 31% | 38% | 31% | – | |
| Huissen | Huissen | 35% | 38% | 27% | – |
| Valburg | Herveld | 14% | 5% | 77% | 4% |
| Oosterhout | 22% | 12% | 66% | – | |
| Slijk-Ewijk | 6% | 5% | 81% | 8% | |
| Valburg | 6% | 4% | 88% | 2% | |
| Zetten | 38% | 21% | 41% | – | |
| Echteld | Echteld | 6%% | 6% | 60% | 28% |
| Ochten | 38% | 27% | 30% | 5% | |
| IJzendoorn | 7% | 18% | 72% | 3% | |
| Lienden | Lienden | 4% | 1% | 13% | 82% |
| Kesteren | Kesteren | 13% | 19% | 53% | 15% |
| Opheusden | 27% | 33% | 40% | – |